Праграма праекта
Правіла правядзення інтэрв’ю, аўдыёзапісы, відэа – і фотаздымкі ў палявых умовах
Карысныя парады па правядзенні інтэрв’ю
Дамова з рэспандэнтам (узор дамовы)
Апытальнік па Асташына
Анкета рэспандэнта
Правілы фатаграфавання і працы з фотаздымкамі ў БАУИ
Праект “Асташына: сцяжынкай млынара” стартаваў у рамках міжнароднага праекта “Жывая гісторыя майго краю”. Дадзены праект рэалізуецца Прадстаўніцтвам зарэгістраванага аб’яднання “Deutscher Volkshochschul-Verband e.V.» (Федэратыўная Рэспубліка Германія) у Рэспубліцы Беларусь пры фінансавай падтрымцы Еўрапейскага Саюза і dvv international (са сродкаў Федэральнага міністэрства эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця ФРГ). Праект накіраваны на развіццё сельскіх рэгіёнаў праз выкарыстанне элементаў мясцовай культуры, гісторыі і прыроднага патэнцыялу; падтрымку мясцовых гісторыка-культурных ініцыятыў.
Праект ахоплівае ўсю тэрыторыю Беларусі: у кожнай вобласці працуе 1 пілотны міні-праект і 2 міні-праекты, што былі адабраны па конкурсе. У Гродзенскай вобласці гэта – Шчучын, Радунь Воранаўскага раёна і Асташына Навагрудскага раёна. Мясцовай арганізацыяй, якая выступіла ініцыятарам праекта, стаў Аддзел адукацыі, спорту і турызму Навагрудскага райвыканкама.
Вёска Асташына як месца рэалізацыі была выбрана невыпадкова. Яна з’яўляецца старэйшай вёскай Навагрудскага раёна – упершыню згадваецца ў 1401 г. У пачатку ХХ ст. у ёй налічвалася 1116 жыхароў, у 1970-я гг. – больш за 700, а мясцовую школу наведвалі каля 300 дзяцей з Асташына і бліжэйшых вёсак. У цяперашні час сітуацыя змянілася не ў лепшы бок.
У той жа час багатая гісторыя і мясцовая культура могуць паслужыць асновай для ўцягнення дадзенай мясцовасці ў актыўную турыстычную дзейнасць. У ваколіцах вёскі захаваліся сядзібны дом і унікальны тэрасны парк XVIII-XIX ст., Сістэма сажалак, шлюзы на рацэ Валоўка, якія выкарыстоўваліся для працы вадзяных млыноў, руіны млыноў ХІХ – пачатку ХХ ст. Мясцовыя жыхары ўспамінаюць, што калі-то на рацэ працавала 13 млыноў, да якіх з’язджаліся людзі за дзясяткі кіламетраў. Ключавой асобай, якая спалучае ўсе гэтыя аб’екты, быў селянін, работнік, млынар, які жыў і працаваў тут, не раз хадзіў па гэтых сцежках, выпрабаваў і шчасце, і няшчасце, а таму і сам стаў часткай нашага агульнага мінулага, нашай спадчыны.
У сувязі з гэтым асноўнымі мэтамі праекта “Асташына: сцяжынкай млынара” з’яўляюцца развіццё турыстычнага патэнцыялу вёскі Асташына праз распрацоўку турыстычнага маршруту, далучэнне мясцовых жыхароў да адраджэння і захавання ўнікальнай мясцовай культуры.
Праект рэалізоўваецца праз шэраг комплексных рознабаковых мерапрыемстваў:
· Правядзенне семінара “Вусная гісторыя. Методыка збору інфармацыі”, які дапаможа пісьменна праводзіць апытанне мясцовых жыхароў-носьбітаў унікальнай памяці пра мінулае вёскі;
· Правядзенне шэрагу экспедыцый у вёску, сустрэчы з мясцовымі жыхарамі;
· Стварэнне на базе сельскай бібліятэкі-клуба Інфармацыйна-турыстычнага пункта, дзе размесціцца інфармацыя пра вёску, гісторыка-культурных аб’ектах яе ваколіц, дзейнасці млыноў і інш ..
· Вывучэнне мясцовасці, яе прыродных і гісторыка-культурных асаблівасцяў для распрацоўкі турыстычнага маршруту;
· Падрыхтоўка і выданне кнігі “Асташына – гісторыя старэйшай вёскі Навагрудчыны”, а таксама буклетаў;
· Правядзенне добраўпарадкавання тэрыторыі, у тым ліку ўстаноўка інфармацыйных стэндаў і паказальнікаў;
· Правядзенне экскурсій па распрацаваным маршруце;
· Падвядзенне вынікаў рэалізацыі праекта падчас круглага стала “турмаршруты” Асташына: сцяжынкай млынара “- перспектывы развіцця сяла”.
Гэты праект – выдатная магчымасць сумеснымі сіламі захаваць для наступных пакаленняў своеасаблівую мясцовую гісторыю і культуру, прыцягнуць увагу шырокага кола грамадскасці да дадзенай мясцовасці, заахвоціць турыстаў для наведвання вёскі, што асабліва актуальна ў гэтым годзе – Году гасціннасці.
Дзейнасць праекта разлічана да пачатку чэрвеня 2014 года.
Старт праекта “Асташына: сцяжынкай млынара”
На Навагрудчыне стартуе праект “Асташына: сцяжынкай млынара” у рамках міжнароднага праекта “Жывая гісторыя майго краю”. Дадзены праект рэалізуецца Прадстаўніцтвам зарэгістраванага аб’яднання “DeutscherVolkshochschul-Verbande.V.” (Федэратыўная Рэспубліка Германія) у Рэспубліцы Беларусь пры фінансавай падтрымцы Еўрапейскага Саюза і dvvinternational (са сродкаў Федэральнага міністэрства эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця ФРГ). Праект накіраваны на развіццё сельскіх рэгіёнаў праз выкарыстанне элементаў мясцовай культуры, гісторыі і прыроднага патэнцыялу; падтрымку мясцовых гісторыка-культурных ініцыятыў. Мясцовай арганізацыяй, якая выступіла ініцыятарам праекта, стаў Аддзел адукацыі, спорту і турызму Навагрудскага райвыканкама.
Гэты праект – выдатная магчымасць сумеснымі сіламі захаваць для наступных пакаленняў своеасаблівую мясцовую гісторыю і культуру, прыцягнуць увагу шырокага кола грамадскасці да дадзенай мясцовасці, заахвоціць турыстаў для наведвання вёскі, што асабліва актуальна ў гэтым годзе – Году гасціннасці.
Дзейнасць праекта разлічана да пачатку чэрвеня 2014 года.
Першая сустрэча ўдзельнікаў праекта “Асташына: сцяжынкай млынара”
13 лютага 2014г. у Турысцка-інфармацыйным цэнтры г. Навагрудка адбылася першая сустрэча ўдзельнікаў праекта “Асташына: сцяжынкай млынара”, які стартаваў на Наваградчыне ў рамках праекта “Жывая гісторыя майго краю”. На сустрэчы прысутнічала Ліяна Шумская – рэгіянальны прадстаўнік праекта. Яна пазнаёміла ўсіх прысутных з работай Прадстаўніцтва маеце рахунку аб’яднання «Deutscher Volkshochschul-Verband e.V.» (Федэратыўная Рэспубліка Германія).
Каардынатар праекта “Асташына: сцяжынкай млынара” Ярашук Марына пазнаёміла прысутных з праектам, яго мэтамі і задачамі, асноўнымі мерапрыемствамі.
У ходзе абмеркаванняў былі вызначаны сумесныя дзеянні па рэалізацыі праекта.
Бліжэйшым мерапрыемствам стане семінар-практыкум “Вусная гісторыя. Методыка збору інфармацыі”. З асноўнымі мерапрыемствамі праекта можна азнаёміцца тут (док1, док2).
Семінар-практыкум “Вусная гісторыя. Методыка збору інфармацыі”
У рамках рэалізацыі праекта “Асташына: сцяжынкай млынара” 27 лютага на базе Гімназии №2 г. Навагрудка адбыўся семінар-практыкум “Вусная гісторыя. Методыка збору інфармацыі “. Семінар праводзіўся каардынатарам праекта “Беларускі архіў вуснай гісторыі” каштэлян Ірынай і кіраўніком кансультацыйнага пункта па Гродзенскай облости ў рамках праекта “Жывая гісторыя майго краю” Мікалаем Еўдакіменка. Удзельнікі семінара пазнаёміліся з прэзентацыяй праекта “Беларускі архіў вуснай гісторыі”, з асноўнымі правіламі збору і апрацоўкі вуснагістарычных інтэрв’ю. Кожны ўдзельнік атрымаў пакет неабходных метадычных матэрыялаў. Таксама ўдзельнікамі абмяркоўваліся блокі пытанняў непасрэдна па вёсцы Асташына, ўносіліся карэктывы ў апытальнік.
Экспедыцыя ў вёску Асташына
На Навагрудчыне працягваецца рэалізацыя праекта “Асташына: сцяжынкай млынара” у рамках міжнароднага праекта “Жывая гісторыя майго краю”.
Удзельнікі семінара-практыкума “Вусная гісторыя. Методыка збору інфармацыі” ўвасабляюць у жыццё паездкі да мясцовых жыхароў з мэтай збору інфармацыі пра мінулае вёскі Асташына. За тры экспедыцыі, якія адбыліся 24, 31 сакавіка і 1 красавіка, былі апытаныя наступныя жыхары вёскі: Шкляр Фёдар Лазаравіч (у мінулым настаўнік Асташынскай школы), Сільвановіч Іван Іванавіч (былы дырэктар Асташынскай школы), Турайкевіч Ніна Мікалаеўна, Бодалев Ніна Міхайлаўна, Турайкевіч Ганна Міхайлаўна, Шкляр Таццяна Іванаўна (работнікі калгаса, жыхаркі вёскі Асташына). Вяскоўцы падзяліліся сваімі ўспамінамі пра жыццё вёскі ў часы іх дзяцінства, маладосці, распавялі пра падзеі 30-х гадоў, часоў Вялікай Айчыннай вайны і пасляваеннага жыцця, пра сваю працу і паўсядзённым жыцці. Таксама падчас паездак былі вывучаны стан рэшткаў драўлянага млына, сядзібы і парку, архітэктурныя асаблівасці вёскі і прыроднае асяроддзе. Атрыманая інфармацыя стане добрым дадаткам да кнігі “Асташына – гісторыя старэйшай вёскі Навагрудчыны”, якая рыхтуецца да выдання.
Экспедыцыя працягваецца
7 і 17 красавіка адбыліся яшчэ дзве паездкі ў вёску Асташына. Сябры ініцыятыўнай групы пазнаёміліся з Бушма Аленай Уладзіміраўнай. Яна вельмі добразычлівая жанчына, з радасцю падзялілася сваімі ўспамінамі, хоць і трагічнымі: аб цяжкім жыцці вялікай сям’і без бацькі падчас вайны, пра працу ў калгасе, створаным пасля вайны, пра сваю сям’ю, дзецях, аб праблемах сяла і вяскоўцаў у сучаснасці. Алена Уладзіміраўна – здольная жанчына, рукадзельніца. Яна з самага дзяцінства прыгожа вышывае, вяжа кручком, імкнецца зрабіць паўсядзённыя рэчы прыгожымі, каб радавалі вока і гаспадыні, і гасцям. Вышытыя ручнікі, навалачкі і іншае пасцельная бялізна, вязаныя кручком фіранкі аздабляюць яе невялікую ўтульную хатку.
Таксама Алена Уладзіміраўна пазнаёміла нас з сям’ёй Гнілякевічаў, Фёдарам Філіпавічам і Верай Канстанцінаўнай. Ім ужо больш за 80 гадоў, яны адкрытыя, прыязныя людзі. Яны падзяліліся сваімі ўспамінамі пра жыццё за польскім часам, аб працы ў сваёй гаспадарцы. Шмат перажыванняў ў іх звязана з падзеямі Вялікай Айчыннай вайны, калі былі ў вёсцы і паліцаі, і власовцы наведваліся, што стаялі ў суседніх Пантусавічах, Нянькаве і Навасёлках, і партызаны. Аб пасляваенным будаўніцтве калгаса ўдалося даведацца ад Фёдара Піліпавіча, які ўсё жыццё працаваў у калгасе на трактары, пастаянна быў у перадавіках, мае шмат узнагарод. Ён распавёў і пра цяжкасці першых дзён існавання калгаса, і пра тэхніку, якой карысталіся. Вера Канстанцінаўна расказала пра цяжкую працы вясковай жанчыны, якой прыйшлося і працаваць у калгасе, і гадаваць траіх сыноў, і даглядаць ўласную гаспадарку. Гады і цяжкая праца не пашкадавалі яе – яна, як кажа сама, рана састарэла. Але, нягледзячы на цяжкасці, ёй атрымоўвалася ствараць цудоўныя вышытыя ручнікі, навалачкі і іншыя ўпрыгажэнні сваёй вясковай хаты.
Падчас экспедыцый сваімі ўспамінамі аб працы асташынскай школы і пра жыццё вёскі ў 80-90-я гг. дзяліўся Мароз Дзмітрый Барысавіч, былы дырэктар гэтай школы, а цяпер настаўнік гісторыі Вераб’евіцкай школы, краязнаўца.
http://www.living-history.by/region/news/ekspedycyya-pracyagvaecca
Семінар-трэнінг “Выкарыстанне патэнцыялу сельскай мясцовасці для развіцця турызму”
18 красавіка на базе Вераб’евіцкага дзіцячага сада – сярэдняй школы адбыўся семінар-трэнінг абвешчаны раней. На ім прысутнічалі запрошаныя ў якасці вядучых і экспертаў Еўдакіменка Мікалай Лявонцьевіч, кіраўнік Кансультацыйнага пункта па Гродзенскай вобласці ў рамках праекта “Жывая гісторыя майго краю”, і Гуменны Віталь Станіслававіч, біёлаг, рэдактар і вядучы навукова-папулярнай праграмы Гродзенскага тэлебачання “У аб’ектыве натураліста” . Сярод удзельнікаў былі прадстаўнікі аддзела адукацыі, спорту і турызму, настаўнікі мясцовай школы, работнікі сельскага клуба і бібліятэкі, прадстаўнікі музея і турыстычнай фірмы “Навагрудак-Тур”, школьнікі.
Падчас семінара каардынатар праекта Ярашук М. В. пазнаёміла з бягучай дзейнасці ў рамках праекта і бліжэйшымі задачамі, планаванымі мерапрыемствамі. Настаўнік Вераб’евіцкай школы Мароз Д.Бы. распавёў пра цікавыя мясціны Асташынскага сельскага савета, і прыродных, і гістарычных. Усіх прысутных ўразіла захапленне, з якім Зміцер Барысавіч распавядае пра сваю родную мясцовасці, глыбіня і грунтоўнасць яго ведаў, неабыякавасць да лёсу свайго краю. Дырэктар школы Драніца А. В. прааналізаваў сучаснае становішча вёсак Асташынскага сельскага савета.
Гуменны Віталь Станіслававіч падзяліўся сваім багатым вопытам, ведамі аб магчымым выкарыстанні прыродных асаблівасцяў краю, яе непаўторнага сельскай каларыту. Ён закрануў таксама прававыя асновы турыстычнай дзейнасці, праектавання і рэалізацыі турмаршрутаў.
Пасля прысутныя пад кіраўніцтвам Еўдакіменка М. Л. і Гуменнага В. С. сумесна складалі праект турыстычнага маршруту ў рамках Навагрудскага раёна і Асташынскага сельскага савета у тым ліку. Мэта была стварыць прыцягальны для шырокага круга турыстаў маршрут з уключэннем у яго і прыродных аб’ектаў і помнікаў гісторыі і культуры, і месцаў адпачынку. Абмеркаванне праекта паказала, што для папулярызацыі сваёй мясцовасці неабходны новыя падыходы, ўключэнне мясцовых жыхароў для задавальнення і бытавых патрэбаў турыстаў, і для дэманстрацыі пэўных відаў дзейнасці. Менавіта анімацыя і сабыційная складаючая робяць маршрут нестандартным, запамінаючымся і вядомым.
Практычная частка семінара адбылася непасрэдна на мясцовасці. Былі наведаны сядзібна-паркавы комплекс, руіны млына, сажалкі каля вёскі Асташына. Віталь Станіслававіч падрабязна распавёў аб планіроўцы парку, грунтуючыся на якія захаваліся алеях, дрэвам, пра ўзрост дрэў, аб унікальнасці Террасная парку. Рэчка Валоўка і яе берагі таксама маюць сваю хараство і прывабнасць, што можа быць выкарыстана для арганізацыі турыстычнага адпачынку.
Што ж убачыць у Асташына?
Вынікам даследавання вёскі Асташына, гісторыка-культурных і прыродных аб’ектаў у яго ваколіцах стала распрацоўка турмаршруту “Сцежкаю млынара”. 20 і 30 мая адбыліся экскурсіі ў вёску Асташына і ваколіцы, дзе мэтай апрабацыі дадзенага маршруту. Удзельнікамі экскурсій былі і гарадскія, і вясковыя жыхары, моладзь і дарослыя, прадстаўнікі ініцыятыўнай групы і грамадскіх арганізацый. Падчас экскурсій турысты пазнаёміліся з лёсам старэйшай вёскі Навагрудскага раёна: жыццём вяскоўцаў за польскім часам, выступам сялян ў 1932 г., падзеях Вов і цяжкай працы калгаснікаў. Цікавасць удзельнікаў выклікалі таксама гісторыя ўзнікнення асташынскіх сажалак, апавяданні аб дзейнасці драўляных млыноў ў ваколіцах і спроба іх аднавіць у 1990-я гг. Парк сустрэў наведвальнікаў густой зелянінай, якая яшчэ больш падкрэсліла велічнасць старых дрэў. Пасля адкрытай прасторы палёў турысты апынуліся быццам бы ў таямнічым кутку, дзе яшчэ спатрэбіліся пэўныя намаганні, каб адшукаць сядзібны дом. Аднак менавіта ў такім асяроддзі добра былі ўспрынятыя разнастайныя гісторыі з жыцця ўладальнікаў сядзібы, у тым ліку і крымінальныя.
Таксама вопытны экскурсавод пазнаёміў удзельнікаў з правіламі і сакрэтамі вядзення экскурсіі, яе асноўнымі этапамі і сродкамі засяроджвання ўвагі слухачоў.
Вядома, экскурсіі былі незвычайнымі, яны адкрылі для ўдзельнікаў новы, амаль невядомы куток роднай Наваградчыны. Удзельнікі прыйшлі да высновы, што і далей трэба працаваць у гэтым напрамку, каб прыцягнуць сюды больш турыстаў, зрабіць вёску і такія прыгожыя наваколлі папулярным месцам адпачынку.
Круглы стол “Турыстычны маршрут” Сцежкаю млынара “- перспектывы развіцця рэгіёну”
26 чэрвеня на базе Навагрудскага раённага цэнтра рамёстваў прайшоў круглы стол, прысвечаны падвядзенню вынікаў рэалізацыі праекта. На сустрэчу былі запрошаны прадстаўнікі ўстаноў адукацыі, бібліятэк, сферы турызму, гасцінічнага і рэстараннага бізнесу, прадпрымальнікі, краязнаўцы і журналісты.
Федарчук Л. М., галоўны спецыяліст па пытаннях турызму і агратурызма Навагрудскага райвыканкама, пазнаёміла прысутных з гістарычнымі і культурнымі аб’ектамі, прыродным патэнцыялам Навагрудчыны, развіццём турызму, якія прадстаўляюцца паслугах.
Ярашук М. В., каардынатар праекта, распавяла аб ходзе рэалізацыі праекта “Асташына: сцяжынкай млынара”, пра яго асноўных мерапрыемствах, спосабах вырашэння пастаўленых задач, праблемах, што ўзнікалі падчас рэалізацыі. Асноўныя вынікі праекта – гэта магчымасць звароту большай увагі мясцовай супольнасці да сваёй гісторыі і культуры, магчымасць азнаямлення шырокага кола грамадскасці з мінулым і сучасным, існуючымі праблемамі самай старэйшай вёскі Навагрудчыны у тым ліку і праз публікацыі ў СМІ, улёткі, кнігі. Распрацаваны турыстыстычны маршрут з адпаведнымі інфармацыйнымі стэндамі і паказальнікамі на мясцовасці, з дзеяннем Турыстычна-інфармацыйнага пункта на базе Вераб’евіцкай школы аблегчыць знаёмства з вёскай Асташына і наваколлем. Ярашук М. В. выказала надзею, што распачатая справа будзе працягнута і падштурхне ініцыятыўных асоб да новых ідэй.
Шумская Л. Р., рэгіянальны каардынатар праекта “Жывая гісторыя майго краю”, пазнаёміла ўдзельнікаў круглага стала з дзейнасцю Прадстаўніцтва dvv international, з праектам “Жывая гісторыя майго краю”, з паспяховымі прыкладамі рэалізацыі міні-праектаў. Ліяна таксама прадставіла бягучыя праекты іншых арганізацый. у якіх ёсць магчымасць удзельнічаць і падаваць свае заяўкі.
Клімко Н.А., дырэктар Цэнтра рамёстваў, правяла захапляльную экскурсію, пазнаёміла з дзейнасцю цэнтра, з майстрыхамі, якія тут працуюць, прадэманстравала іх працы. Наталля Аляксандраўна расказала пра паслугі, якія прадастаўляе цэнтр, заклікала да прадстаўнікоў розных арганізацый да актыўнага супрацоўніцтва. Пасля майстрыхі цэнтра правялі майстар-класы па лозапляценню, Саломапляценне і ткацтву на сапраўдным варштаце.
Удзельнікі круглага стала працавалі таксама над вырабам сувеніра – сімвала праекта: невялікага мяшэчка са збожжам і лагатыпам праекта.
Падчас абмеркавання ўдзельнікі сышліся на думцы, што галоўная праблема ў развіцці і мясцовай супольнасці, і турыстычнага патэнцыялу Навагрудчыны – гэта пэўная адасобленасць асоб і арганізацый, якія працуюць у дадзенай мясцовасці, у тым ліку ў сферы турызму, і недахоп інфармацыі аб нашым краі і ўменні яе прадстаўляць так, каб зацікавіць шырокую грамадскасць. Была падкрэслена важнасць такіх сустрэч для абмеркавання праблем і пошуку сумесных рашэнняў.